جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

کتاب «نهضت ترجمه و نشر علوم بیگانگان در زمان حضرت رضا (ع) و پیامدهای آن» به بررسی مسئله نهضت ترجمه در زمان امام رضا (ع) پرداخته است. مؤلف در ابتدای کتاب بحثی تاریخی پیرامون چگونگی آغاز ترجمه انجام داده و در ضمن این موضوع، چگونگی ترجمه برخی از کتب و علوم یونانی مانند فلسفه به زبان عربی توسط مسلمانان و مترجمان را شرح داده است. مؤلف محترم در بخشی دیگر ادوار ترجمه را مورد ارزیابی قرار داده و این دوره ها را به سه دسته کلی تقسیم کرده است و همچنین روش های ترجمه که توسط مترجمان دوره عباسی صورت گرفته را مورد دقت قرار داده است. وی در بحثی دیگر از مترجم معروف یعنی حنین بن اسحق نام می برد و نیز از برخورد اهل سنت با علوم بیگانه یونانی و... بحث کرده و طرز برخورد آنها را با مباحثی همچون فلسفه و چگونگی کوشش مترجمان را در جای گذاری الفاظ اسلامی در مقابل الفاظ بیگانه را طرح می کند.

«ایمان و کفر»، در واقع ترجمۀ کتاب ایمان و کفر بحارالانوار است که در سال 1360 ش توسط جناب آقاى عزیزاللّه عطاردى براى استفاده فارسى زبانان، از عربى به فارسى برگردانده شده است. آقاى عزیز اللّه عطاردى سعى کرده‌ اند، ترجمه‌ اى دقیق از روایات ارائه دهند، به طورى که معناى کامل و قابل استفاده‌ اى از روایات در ترجمه آمده باشد، به همین منظور روایاتى که به اندازه کافى گویا نیستند و احتیاج به توضیح دارند و مرحوم علاّمه مجلسى (ره) در ذیل روایت توضیحاتى آورده است، در متن ترجمه وارد کرده و با همین دیدگاه روایت را ترجمه نموده‌ اند. مترجم مقدمه‌ اى مفصل در ابتداى جلد اول کتاب ایمان و کفر آورده است که شامل بخش‌ هایى همچون تاریخچه حدیث، بیان مراکز حدیثى، مؤلفان کتب حدیثى، زندگینامه علاّمه مجلسى (ره) و توضیحاتى از ترجمه جلد پانزدهم که کتاب حاضر است، مى‌ باشد.

«خلاصة الأقوال في معرفة الرجال» تأليف شيخ حسن بن يوسف بن مطهر حلى، معروف به علامه حلى، كتابى است در رجال‌ شناسى اخبار و احاديث كه بر اساس جرح و تعديل راويان، به زبان عربى و در سال 693 ق تأليف و با تحقيق شيخ جواد قيومى منتشر شده است. اين كتاب كه به «رجال حلى» نيز معروف است از اصول هشت‌ گانه رجالى شيعه به شمار مى‌ آيد. كتاب با سه مقدمه از ناشر، محقق و مؤلف آغاز و مطالب در دو قسمت ارائه شده است. قسمت اول: شامل كسانى است كه به آنها اعتماد مى‌ شود و روايت آنها مقبول است؛ قسمت دوم: كسانى كه به جهت ضعف راوى يا اختلاف رجاليون در توثيق و ضعف و يا مجهول بودن راوى در مورد روايت آنها توقف مى‌ شود. اسامى راويان نيز بر اساس حروف الفبا تنظيم شده و براى هر نام يك باب در نظر گرفته شده و تمام رواتى كه همنام هستند، يكجا آمده‌ اند تا اشتراك اسامى هم تمييز داده شود. نويسنده پس از بررسى يكايك راويان، بين افراد معتمد از نظر خودش و افرادى كه به هر دليل تضعيف شده‌ اند، يا در مورد آنها اختلاف وجود دارد و يا مجهول هستند، تفكيك قائل شده است.

در این کتاب، به معرفی «ابن تیمیه» و شرح دیدگاه‌ های سلفیون و وهابیان پرداخته شده است. کتاب حاضر، تلاشی است در راستای معرفی «ابن تیمیه» و بیان دیدگاه‌ های بزرگان اهل سنت درباره وی و شرح برخی نظریه‌ ها و دیدگاه های سلفیون و وهابیان. کتاب، مشتمل بر شش فصل است که عناوین آن‌ ها عبارت‌ اند از: دیدگاه علمای شافعی درباره ابن تیمیه؛ دیدگاه‌ علمای حنفی درباره ابن‌ تیمیه؛ دیدگاه علمای مالکی درباره ابن تیمیه؛ دیدگاه علمای حنبلی درباره ابن‌ تیمیه؛ ابن تیمیه از دیدگاه غیر سلفیان معاصر؛ و ابن‌ تیمیه از دیدگاه سلفیان معاصر.

کتاب «لمحات فی علوم القرآن و اتجاهات التفسیر» اثر محمد بن لطفی الصباغ‌ به زبان عربی و در موضوع‌ علوم قرآنى‌ از جمله آثاری است که در زمینه علوم قرآن به عنوان یک فن مدون به نگارش درآمده است. نویسنده در این اثر به بررسی تاریخ قرآن کریم، وجه اعجاز آن، قرائات و علوم قرآنی و مهم ترین روش های تفسیری پرداخته است. کتاب دارای دو بخش اصلی است: بخش اول: درباره قرآن و علوم قرآنی است که در آن به بررسی واژه «قرآن» و تعریف و توصیف آن، جاودانگی و خلود آن، نقش قرآن در بیان و اندیشه، نام های قرآن، تعریف لغوی و اصطلاحی وحی، انواع وحی، آثار وحی بر پیامبر، نزول تدریجی قرآن (تنجیم)، تعریف اصطلاحی آیه و سوره در قرآن، ترتیب آیات و سوره‌ های قرآنی، اعجاز قرآن، تاریخچه جمع و تدوین قرآن، علوم قرآن، سور مکی و مدنی؛ تعریف و ویژگی‌ ها، تعریف محکم و متشابه و انواع هر یک، قرائات و شرائط قرائت صحیح، توضیحی پیرامون حروف هفتگانه، تاریخ قرائات و حکمت تعدد قرائات و... می‌ پردازد. بخش دوم: تفسیر و روش های تفسیری، که تفاوت تفسیر و تاویل، اصول تفسیر و دانش هایی که در تفسیر قرآن بدان ها نیاز است، تاریخچه تفسیر، رویکردهای تفسیری (اعم از زبان شناختی، ماثور، تفسیر به رای، تفسیر علمی) و رویکرد اصلاحی در دوره معاصر (محمد عبده، افغانی [اسدآبادی] و رشید رضا) را مورد بررسی قرار می‌ دهد.

«المجازات النبویة» یا «مجازات الآثار النبویة»، اثر سید رضی که به جنبه ادبی، بیان اشارات، تنبیهات، کنایات و تشبیهات روایات پرداخته است. هر کس از سمتی به دریای بیکران سنت نبوی و بوستان احادیث پیامبر ی وارد شده و آن را بوییده و نگریسته است. برخی جوانب اجتماعی، گروهی جوانب عبادی و فقهی، بعضی جوانب طبی و پزشکی، و تعدادی جنبه‌ های کلامی و فلسفی آن را مدنظر قرار داده‌ اند و بالاخره بعضی نیز به جنبه‌ های ادبی آن توجه ویژه‌ ای معطوف داشته‌ اند. یکی از کتاب‌ هایی که با نگاهی ادبی به این میراث ارزشمند و امانت ارجمند نگریسته کتاب مورد بحث است. شریف رضی برای توضیح و تبیین جنبه‌ های ادبی قرآن کریم و مجازات و تشبیهات و استعارات کلام مجید، کتاب ارزشمند «تلخیص البیان عن مجازات القرآن» را تالیف کرده است. سپس در پی همین مقصود در سنت نبوی کتاب «المجازات النبویة» را نگاشته است. در این کتاب فقط به جنبه ادبی، بیان اشارات، تنبیهات، کنایات و تشبیهات روایات پرداخته است و در این احادیث، موضوعات خاصی مورد نظر او نبوده است. کتاب با روایات مشهور «هذه مکه قد رمتکم بافلاذ کبدها، این مکه است که پاره‌ های دیگر خویش را به سوی شما افکنده است» که در جنگ بدر گفته شده است، شروع می‌ شود و با روایت مشهور نبوی در رابطه با عظمت حجر الاسود «الحجر یمین الله فمن شاء صاحفه بها، حجر الاسود دست راست خداست. آن کس که بخواهد به وسیله آن با خدا مصافحه کرده و دست می‌ دهد»، به پایان آمده است. مولف در این کتاب ۳۶۱ روایت یا ۳۷۵ روایت بنا به شمارش نسخه نمایندگی فرهنگی ایران در دمشق، را مورد دقت و بررسی قرار داده است.

شفاعت مختص به خداى متعال مى‌ باشد و دليل آن آياتى كه در قرآن آمده است يا شفاعت مخصوص كسانى است كه خدا به آنها اذن داده باشد و به شفاعت آنها راضى باشد اما با شرايط خاص كه يكى از شفعاء، نبى اكرم اسلام (ص) مى‌ باشد و اين مسئله مورد اتفاق همه علماء اسلام مى‌ باشد با اينكه در فروع آن باهم اختلافى دارند. اين مسئله از زمان پيامبر اكرم (ص) تا زمانهاى بعد روش مسلمانان درخواست شفاعت از شافعان راستين بوده و پيوسته از آنان در حال حيات و سمات درخواست شفاعت مى‌ كردند تا اينكه در قرن‌ هفتم ابن تیميّه با اين روش مستمر ميان مسلمانان مخالفت كرد و گفت: «پروردگارا: پيامبر و ديگر بندگان صالح خود را شفيعان ما در روز قيامت قرار ده ولى ما حق نداريم بگوئيم اى پيامبر خدا، يا اى ولى خدا، در حقّ من شفاعت نما زيرا شفاعت چيزى است كه جز خدا كسى بر آن قادر نيست هرگاه چنين چيزى را از پيامبر كه در برزخ به سر مى‌ برد بخواهى شرك ورزيده‌اى.» و سه قرن بعد عبدالوهاب مجدّدا شفاعت از شافعان راستين را تحريم كرده و درخواست‌ كننده را مشرك و عمل او را شرك ناميد. آية الله سبحانى با نوشتن اين كتاب درصدد هستند كه اين نظريه را كه ابن تیميّه ابراز كرده مورد بررسى و تحليل قرار دهد و اوّل آراء انديشمندان اسلام از همه مذاهب اسلام را مى‌ آورد و سپس شفاعت را از منظر قرآن كريم كه به دو قسم شفاعت مقبوله و شفاعت مردوده است مورد كنكاش قرار مي دهد و سپس حقيقت شفاعت را ذكر مى‌ كند و علّت اينكه چرا شفاعت جعل شد را مى‌ آورد و بعد آثار شفاعت و ماذونين به شفاعت را نوشته و سپس اشكالات و سوالاتى (5 مورد) كه در مورد شفاعت است را مطرح مى‌ كند و آخر روايات و احاديث شفاعت كه 50 روايت از اهل سنّت و 62 روايت كه از شيعه مى‌ باشد مى‌ آورد. آنچه كه بايد به آن توجه داشت اينكه استاد در تمامى كتاب در مقام ردّ يا اثبات مطالب از ادله‌ اى كه مورد اعتماد و پذيرش است (قرآن كريم و روايات صحيح) استفاده مى‌ كند.

«الاربعون حديثا» اثر شيخ منتجب الدين على بن عبيدالله بن بابويه رازى، از علماى قرن ششم است كه چهل حديث در فضيلت اميرالمومنين و 14 داستان در فضيلت ايشان نقل كرده است. مولف گرانقدر در اين كتاب چهل حديث را از چهل نفر از صحابه رسول خدا گرد آورده است كه همگى درباره فضايل اميرالمومنين است. اولين حديث اين مجموعه از ابوبكر، دومين از عمر، سومين از عثمان، چهارمين از اميرالمومنين، پنجمين از سعد وقاص و ام‌ السلمه و پس از آن از عبدالرحمن بن عوف، عبدالله بن سعد، ابن عباس، امام حسن و امام حسين، فاطمه زهرا، سلمان فارسى و ساير صحابه نقل كرده است. وى پس از پايان چهل حديث، چهارده حكايت تاريخى در فضيلت اميرالمومنين را نيز ذكر كرده است.

«معانى الاخبار شیخ صدوق»، که ترجمه آن توسط آقاى شیخ عبدالعلى محمدى شاهرودى به انجام رسیده است، کتابى است در بیان احادیث غریب و اخبار مشکل که از ائمه (ع) وارد شده است و به تعبیر استاد عالى قدر على‏ اکبر غفارى (ره) این کتاب به منزله قاموس و فرهنگى است. در فهم کلمات ائمه (ع) و معانى واژگان حدیثى نیز اثرى خوب، داراى انسجام و فوائد بسیارى است. در اغلب ترجمه‏ هایى که از متون ارائه مى ‏گردد، مترجم سعى مى کند که مقصود و مرام صاحب اثر را به زبان دیگر و در قالب دیگر به مخاطب انتقال دهد. براى رسیدن به این هدف مترجمان شیوه ‏هاى گوناگونى را به کار مى ‏گیرند. یکى از شیوه‏ ها آن است که مترجم بدون توجه به نظم و سیاق کلام هماهنگ با قواعد دستورى و ساختار جمله زبان مقصد، معنا و مراد را در قالب زبان مقصد بیان دارد. در این شیوه مترجم سعى بر آن دارد که بدون اطاله مطالب و بى‏ کم و کاست معناى عبارت اصلى را با توجه به مسائل مختلف فرهنگى، به عبارات منظم و مطابق با قواعد دستورى زبان مقصد بیان دارد. این شیوه که در میان اهل فن به ترجمه آزاد (و به تعبیر برخى ترجمه محتوایى) معروف است، مورد اعتماد بوده و به تناسب قدرت و مهارت مترجم و آشنایى ‏اش با ظرائف و دقائق هر دو زبان متفاوت مى ‏باشد. به نظر مى‏ رسد که ترجمه حاضر توانسته است، بخش قابل توجه کاستى موجود در ترجمه ‏هاى دیگر را جبران کند و زمینه ‏اى فراهم آورد که خوانندگان و دوست داران روایات اهل بیت (ع) به راحتى بتوانند از فرمایشات آن بزرگواران به زبان فارسى روان بهره برند و واقعیت آن است، همان طور که مترجم محترم در مقدمه کتاب دلیلى که براى ضرورت ترجمه ذکر کرده تا حد امکان پاى ‏بند بوده است و سعى کرده براى عمل به آن تمام تلاش خویش را به کار بندد. ترجمه عبارت‏ ها به صورت روان و همه فهم است و کم‏تر موردى مى‏ توان یافت که از این قاعده بیرون بوده باشد. لذا مترجم اگر توضیحى در فهم روایت لازم دیده است، مطالب خود را بین کروشه ([]) قرار داده است. یکى دیگر از مزایاى این ترجمه، استفاده مترجم از نسخه طبع مکتبة الصدوق تصحیح دانشمند و فاضل استاد على ‏اکبر غفارى است. ایشان با ذکر اختلاف عبارات در نسخه‏ ها، شرح کلمات دشوار و غریب حدیثى و ذکر استنادهاى بیشتر براى احادیث کمک شایان توجهى به بهره‏ گیرى از این اثر نموده است. این ترجمه مانند غالب ترجمه‏ هاى دیگر داراى مقدمه ‏اى 18 صفحه مى‏ باشد که مترجم در آن ارائه نگرشى به تاریخ منع کتابت حدیث و توطئه‏ هایى که در این زمینه صورت گرفت؛ ولى علی رغم همه آن مشکلات شیعیان به حفظ و نگهدارى کتب و بدست آوردن حدیث و تدوین آنها تلاش بى ‏وقفه و پی‏گیرى مبذول داشته و مجموعه هاى ارزنده ‏اى در دسترس جامعه اسلامى گذارده ‏اند و در ادامه مقدمه نیز زندگى ‏نامه و مقام علمى شیخ صدوق (ره) در میان علماى اسلام مطالب سودمندى بیان شده است.

إیمان أبی طالب، کتابی کلامی به زبان عربی، نوشته شیخ مفید (متوفای ۴۱۳ هجری) درباره زندگانی ابوطالب و اثبات ایمان وی به رسول خدا (ص) است. شیخ مفید در این کتاب با استدلالات عقلی و نقلی به بررسی ایمان ابوطالب، پدر حضرت علی (ع) پرداخته و به حمایت او از پیامبر اکرم (ص) اشاره دارد. مؤلف در اثبات ایمان ابوطالب، اشعار فراوان او را در مدح پیامبر اسلام (ص) آورده است. شیخ مفید این کتاب را به سبک دیگر تألیفات کلامی خود نوشته است. وی با استدلال به آیات قرآن، روایات پیامبر و ائمه معصومین و همچنین با استدلالهای عقلی و با استناد به اشعار ابوطالب در مدح و ستایش پیامبر اسلام و عملکرد وی در دفاع و حمایت از پیامبر، به معرفی شخصیت و ایمان ابوطالب پرداخته است. این کتاب به دلیل جایگاه و مقام مؤلف آن، به لحاظ تاریخی از اهمیت خاصی برخوردار بوده و از مصادر کتاب بحارالانوار است.